sábado, 12 de março de 2011

Don Edelmiro ou o pastor de ríos

Lembro aqueles tempos como alegres e luminosos, como intensos e feraces. Eléctricos. Comezara a me interesar, unha vez concluídas as vicisitudes da licenciatura, por esa cousa chamada "toponimia", que algún profesor meu chegara a etiquetar como "unha rama da paralingüística". Iso en absoluto chegou a me acovardar. Unha das características esenciais do meu périplo vital é que sempre opto pola vía máis marxinal, polas estradas secundarias que a miúdo van morrer a algunha gándara erma e solitaria. Dicir que estudei Filoloxía Galega é, se cadra, o exemplo máis ilustrativo do que veño de dicir.
Mais o caso foi que, neses momentos iniciáticos, cando a intuición é practicamente o único criterio fiábel con que contamos, as miñas mans foron dar a un libro en cuxa capa azul celeste rezaba un título boscoso e remoto como unha lenda antiga: Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega. Embarcarme na súa lectura foi ao comezo un labor equiparábel para min ao de quen vai arrincando un a un o significado dun xeroglífico. Posteriormente, moi devagariño, fun desentrañando o significado de moitas cousas, de moitos termos opacos, funme familiarizando con raíces do vello europeo, con nomes de ríos que foron ou son ou puideron ser. Sorprendinme do sabor que deixaba na lingua a lama, a braña, o regato lizgairo, a lagoa de inverno, a sabedoría das augas en definitiva.
Poucos meses máis tarde puiden asistir no Congreso de Onomástica Galega de Pontevedra a unha conferencia do autor daquel libro de capa azul celeste. Chamábase Edelmiro Bascuas, e lucía a estética dun deses magníficos mais inalcazábeis catedráticos doutrora. Por iso foi unha gratísima sorpresa comprobar como o seu xeito de falar, de se expresar, de se comportar, de responder ás preguntas formuladas, ía desactivando un por un todo canto prexuízo se puidese desprender daquela pulcritude de traxe e gravata.
Comezou a me caer ben don Edelmiro.
E aínda mellor me caeu uns anos despois, cando volvín coincidir con el nunha conferencia de Francesco Benozzo no Consello da Cultura Galega. Discreto, tímido, receoso de eclipsar a ninguén. Eu daquela, despois de varias experiencias no campo de batalla da investigación filolóxica, xa tiña bagaxe abondo como para saber que esas características debían ser admiradas como auténticas virtudes, e que esas virtudes resultaban verdadeiramente inusitadas e pouco frecuentes neste micromundo en que nos movemos.
Porque era don Edelmiro Bascuas unha persoa alta e venerábel, mais, a diferenza doutros moitos que se prezan do mesmo, de don Edelmiro case non se dan encontrado fotos no Google. E até un mes despois do seu pasamento, moitos non soubemos do lutuoso suceso. Son datos sintomáticos. El falou a través do seu traballo e das súas moitas páxinas impresas; falou a través da lama, da braña, do regato lizgairo e da lagoa de inverno. Hai quen di que nalgunha ocasión chegaron a lle saír dos beizos un par de salmóns encarnados, mais o conto ten trazas de cunqueirada...

Non souben da súa doenza até o pasado mes de setembro, precisamente no día en que defendín a miña tese. Ese home traballou o que non está escrito, dixo Moralejo, con sinceridade triste.
Así que, na espera por outras homenaxes mellores e máis dignas, eu vou deixar aquí hoxe a miña, agardando que o eco estas músicas (dun bretón de alma galega chamado Alan Stivell) alcance as luminosas illas occidentais onde don Edelmiro, lonxe de repousar, xa andará a procurar outras augas, outros ríos, outras sabedorías.


2 comentários:

  1. Muy hermosa, Ulmo, todavía me acuerdo de la expectación que levantó la comunicación de Don Edelmiro en el congreso de Pontevedra. A las anteriores asistió gente, pero con la de él el aula comenzó a llenarse... hubo un momento en que entraron varios alumnos, gente joven, y la cara de estupefacción que puso era un poema. No era consciente de la calidad e importancia de su trabajo.

    ResponderEliminar