terça-feira, 29 de setembro de 2009

A mazá do derviche

Chámanse Dervish e houbo un tempo no que estiven verdadeiramente namorado da súa música, do seu ritmo e da estraña pero obsesiva voz dos seus cantantes, Cathy Jordan e Seamus O'Dowd. Tamén do seu nome, dervish, que evoca a palabra inglesa coa que se nomea os famosos monxes xiróvagos do mundo islámico...
Aínda hoxe conservo case todos os seus álbumes, desde aquel inxenuo e case espido The Boys of Sligo até o máis recente e innovador Spirit. A ver se consigo o último, de hai un par de aniños e co suxerente título de Travelling Show.
Algúns lembrarán que foi esta a banda que representou a Éire no Festival de Eurovisión de haberá dous ou tres anos, antes da gloriosa e imponderábel incursión do Pavo Dustin. Mais o certo é que nin así conseguiron os curmáns irlandeses un resultado digno nese certame que xa hai ben tempo que deixou de selo.
Déixovos aquí unha gravación de Dervish no ambiente propicio no que todo músico irlandés sabe que vai dar o mellor de si mesmo: un pub. A música sempre sabe máis limpa e poderosa cando o único intermediario é unha pinta de cervexa. Por certo, a peza (das máis coñecidas do grupo) chámase An t-Úll (literalmente, "a mazá").
Arú!

sábado, 19 de setembro de 2009

Proverbios irlandeses e azucres aeroportuarios


An rud is annamh is iontach
(O estraño é marabilloso)
No aeroporto de Dublín, mentres agardabamos polo bus que nos había de levar a Belfast, deunos tempo a beber un par deses enormes cafés americanos, cos seus correspondentes sobres de azucre. Como aos irlandeses non lles gaña ninguén á hora de promocionar a súa cultura, cal non foi a miña sorpresa cando comprobei que en cada un deses sobres había escrito un proverbio en gaélico, coa súa correspondente tradución ao inglés. Obviamente, esta descuberta tivo como consecuencia unha verdadeira operación de asalto á cafetaría do aeroporto, co único fin de conseguir máis sobres de azucre ou, se o preferides, de acumular e atesourar máis sabencia. Agora ben, de todos os proverbios que trouxen dalá, sen dúbida o meu predilecto é este que vos deixo aquí. Ao meu entender, esta frase resume o que poderían dicir ducias de tratados de estética. De seguro que algúns dos meus autores máis prezados (un Cunqueiro, un Ferrín, un Borges, un Yeats...) habían de estar completamente de acordo con esta sentenza.

sexta-feira, 18 de setembro de 2009

De untos rotos e carballos de curación

Un dos aspectos que máis me fascinan da cultura tradicional ten que ver coa súa percepción da enfermidade e da curación. Circunstancias que, como todos os grandes fitos da vida (o nacemento, o casamento, moi especialmente a morte), decorren sempre no corazón da comunidade, baixo a supervisión, o consello e a palabra que achega a comunidade. Circunstancias que, ademais, derivan con extraordinaria facilidade e naturalidade cara aos territorios da maxia, indistinguíbel da medicina nestes contextos culturais. Hai moitas outras cuestións relacionadas e que ao mellor daban para encher tres ou catro blogues coma este. Porén, hoxe déixovos aquí unha pequena gravación cuxa escoita pode ilustrar esta cuestión mellor que moita sabias e alambicadas digresións.
A gravación en cuestión fixérona alumnos da materia de Lingua Galega que impartín no primeiro cuadrimestre do curso pasado. Nela, un falante maior da zona de Muros, alí onde se extingue ese estado de ánimo chamado Costa da Morte, relata cun detallismo case cinematográfico un ritual de curación do que, persoalmente, eu nunca tivera noticia: trátase dun ritual consistente en pasar polo carballo a toda aquela persoa (especialmente nenos) á que lle saían vultos na pel ou, dito ao xeito popular, á que lle rompera o unto. Un séntese Lence Santar, ou Rodríguez López, ou Xoaquín Lorenzo cando vai accedendo a esta historia. E polas galerías da memoria pasan a penas insinuados os pastequeiros, as sabias, os saludadores, e nenos entangarañados que non acaban de estar de acordo cos aguzados versos de Curros Enríquez. Mais é que todo neste relato, desde a terminoloxía empregada até os mecanismos de curación aplicados, parecen proceder dunha casa de cristal pechada ao mundo mais que non deixa de transparentar a luz; dito doutro xeito, dun mundo paralelo ao da medicina oficial, esa que, como poderedes comprobar na gravación, non pasa de ser un recurso final, unha sorte de cravo ardendo ao que aferrarse cando todo o demais, cando esa sabedoría inútil dos devanceiros (abenzoado sexa Heaney) non acabou de funcionar. E fixádevos que nada hai nisto de contraditorio. O falante non o percibe como tal. Unha vela a Deus e outra ao Demo. Nesta fisterra das almas non podía ser doutro xeito.
Espero que gocedes con esta pequena xoia (así a considero eu, cando menos). Ao Cibergaiteiro, cando menos, seguro que lle cae a baba escoitándoa!

quarta-feira, 16 de setembro de 2009

A estraña harpa de Pomeroy

Como bo afeccionado á música tradicional en xeral (e á irlandesa en particular), servidor sente especial debilidade polas gravacións máis ou menos antigas, esas nas que o celme da melodía aínda conserva a suficiente espontaneidade como para pornos os pelos de punta. Mesmo cando se trata de melodías interruptas, de fragmentos breves e intensos coma este que vos deixo aquí. Trátase dunha seisiún de músicos na rúa, armados exclusivamente de cordas e interpretando a coñecida tonada irlandesa "The Mountains of Pomeroy". O instrumento que tantas miradas de estrañeza concentra por parte dos asistentes, esa mestura de harpa e acordeón que tal vez vos evoque instrumentos similares do Pórtico da Gloria, non é outro que o tiompán, palabra que seica provén da adaptación ao gaélico do latín tympanum. Trátase dun deses instrumentos excéntricos, peculiares, un tanto desconcertantes se me apurades, que non estamos afeitos a ver nas bandas irlandesas (non sendo quizais en The Chieftains, cuxo harpista, Derek Bell, que en paz descanse, foi un entusiasta recuperador e tanxedor de tiompán), mais que precisamente por iso transmiten ao escoitalos unha dose suplementaria de curiosidade, de alegría, de arcaica innovación... de vida, en definitiva.

terça-feira, 1 de setembro de 2009

Crónicas musicais eo-naviegas: Tapia de Casarego 2009

Xa vai alá máis dunha semana e aínda non asexou a este blogue nin media palabra sobre o pasado Festival Intercéltico d'Occidente, que con tantas gañas e expectación viña agardando quen asina estas palabras. O caso é que, aínda que servidor tan só puido acudir á xornada de clausura (que tivo lugar o domingo 24 de agosto), e fíxoo ademais con grande risco da súa integridade física e psicolóxica (polas poucas horas durmidas e as moitas conducidas), o esforzo pagou a pena e o cansazo que acusou este corpiño ao longo de toda a semana seguinte viuse compensada polas doses de música e emoción que recibín esa noite en Tapia de Casarego (falando ben!).
Música, emoción e gratas sorpresas. Porque grata sorpresa foi o grupo que abriu a noite, Tuenda, do que até estes últimos tempos tiña máis ben poucas referencias mais que deixaron entrever esquemas moi interesantes de reinterpretación do que é a tradición de música cantada en Asturies. Tuenda son o frautista Pepín de Muñalén (de La Bandina'l Tombo), o bouzoukista Elías García (membro fundador dos Llan de Cubel) e o cantante Xosé Fernández "Ambás", membro de N'Arba, compilador do material do que se serve esta formación para construír o seu repertorio e ben coñecido na canle autonómica asturiana grazas ao programa "Camín de cantares". Por certo, que "Ambás" dirixiuse en todo momento ao público nun correctísimo (fonética á marxe) galego propio da zona... Ou "galego-asturiano", como parece ditar ultimamente a corrección política...
A continuación de Tuenda veu Michael McGoldrick, co guitarrista Ed Boyd e o xenio John Joe Kelly, mestre inimitábel no uso e abuso do bodhrán. Ou sexa, o que no seu día foi columna vertebral de Flook, sen dúbida unha das mellores agrupacións de folk irlandés do mundo enteiro. O concerto? Un concerto impresionante para o que toda palabra sería escasa e limitada. Como é posíbel que tres simples músicos, dotados de instrumentos estritamente acústicos, poidan conquerir a forza dunha orquestra enteira? Como é posíbel que John Joe Kelly arrinque do bodhrán sonoridades e matices que converten o vello pandeiro irlandés nunha auténtica maquinaria musical? Pois iso, impresionante. E para que calibredes o que deron ambas as dúas bandas, velaquí vos deixo uns vídeos gravados en directo no transcurso dos seus concertos.
Por certo, un pequeno detalle que me deu bastante que reflexionar. Cando o guitarrista Ed Boyd preguntou ao público como se lle chamaba en asturiano á canción empregada para adormecer os nenos, a resposta foi nana... Non deixa de resultar cando menos curioso que, en medio da máis pura exaltación da asturianidade, a ninguén se lle ocorrese lembrar que, en asturiano, o xénero musical en cuestión recibe un nome ben máis fermoso e que todo afeccionado ao folk debería coñecer: añada. En fin... Que cada quen saque as conclusións que prefira...