terça-feira, 27 de julho de 2010

Das trabes silenciadas

De súpeto, as cousas non din o que antes dicían, nin falan coa estremecida claridade doutrora. Renxe a cancela, estoupa o lume na cociña Bilbao e o vento arrinca sílabas estrañas das trabes que terman da casa. E, secomasí, a voz da vella xa case nin se abre paso no teu cérebro devastado por longas horas de rutina. Como no poema de Xabier Cordal, semella que alguén atravesou un tarabelo na túa lingua.
Un día érgueste, coa néboa aínda nas ventás, e sentes como che esvaran entre os dedos os sedimentos dun tempo non moi afastado, mais que xa non sabes como recompoñer. Nin sequera co brillo libertador de agosto e os seus cabalos.
E sobrevén un incómodo desconcerto, similar, moi similar a ese que Pondal capturou nun poema de retorno que hai uns días (sabe Deus por que estraña conspiración do destino), caeu nas mans deste que fala...
Volvendo de lonxes terras,
con suidás no corazón,
vin despois de longos anos
onde a miña crianza foi.
Abrín da Bouza a cancela
que chiou cun triste son:
fun polo camiño do Couto,
que vai por riba do arró;
seguín por unha congostra
que o carro e o tempo escavou;
e ao pe daquel cruceiro
que ergueron nosos avós,
contemprei meu val nativo
con triganza e con tembror;
e afogado polas bágoas
excramei con triste voz:
-Val garrido, val garrido,
o da miña criazón;
Oh! val, xa non me conoces,
tan mudado, ou val!, estou?
Certo, ti eres o mesmo,
mais eu o mesmo non son.
Aquel é o Agro de Dego,
aquel outro o de Murazós,
máis adiante Mularido,
Canaveas máis aló;
aqueloutras son as Senras
dos trigos ledos e bos;
e agra de Mares, as Somas
e da Bouza máis acó...

sábado, 24 de julho de 2010

25 de Xullo: aínda que só sexa por un día

Estás en Padrón, á noitiña, na terraza dun bar, tomando algo ao carón da mesa na que departen Sean Smyth, Cillian Vallely e Kevin Crawford. Como quen din, o núcleo duro dos Lúnasa. Logo vas ao concerto, escoitas ao Caruncho e ao Bieito e a súa regueifa limpa e sincera. Ris co galego ensaiado de Kevin Crawford (Boas noites, Grasinias, Podedes mercar o noso disco na mesa dez i un), árdenche os pés e os nervios con esa música para ti preñada de boas lembranzas. Marcha os all-star irlandeses e soben ao cenario Milladoiro, e escóitalos como quen escoita falar a un familiar querido. Nando Casal lembra a cea padronesa na que Faíscas do Xiabre mutou en Milladoiro. E Harry C, galego de Madrid e violinista excepcional, canta Quen puidera namorala mellor do que poderían cantala moitos nados a este lado do Padornelo. No alto do mundo, a lúa chea, redonda e clara coma unha palloza. Sorrís.
Entón volves á casa, déixaste caer polas ciber-leiras e a realidade agreste destes tempos golpéate en todo o rostro. Quizais Lúnasa, Milladoiro e os regueifeiros foron un espellismo, unha paréntese no progresivo e imparábel desmantelamento de canto poderiamos ser.
Lembro que un amigo meu, hai anos, escribira na entrada da súa axenda correspondente ao 6 de decembro unha frase: Hoje nom há nada que celebrar!!! En letras grandes e desafiantes. E quizais tampouco haxa moito que celebrar neste 25 de xullo que se nos bota enriba.
Día Nacional de Galiza. Galiza, ese país historicamente especializado en decepcionar a quen procura erguela da lameira na que vive arrastrada desde hai décadas. En decepcionalos e tamén en vilipendialos, en marxinalizalos. Especialista asemade en comungar con rodas de muíño, en candidatarse unha e outra vez a república bananeira, en non respeitarse. Creo que non son o único que, desde hai algo máis dun ano a esta parte, vive inmerso nun certo proceso de desidentificación con este país. Por moi politicamente incorrecto que soe, eis a realidade.
E aínda así, servidor, como tantos outros, sairá mañá ás rúas de Santiago de Compostela porque cre -cremos- no poder dos ritos e dos símbolos. Porque a grei, mutilada e retorta, tamén precisa xuntarse, facerse visíbel, conquistar AÍNDA QUE SÓ SEXA POR UN DÍA a capital das súas arelas e degoiros. A grei vese, recoñécese e defínese, e, AÍNDA QUE SÓ SEXA POR UN DÍA, vólvese de novo capaz de crer. Quizais non de soñar, porque a inocencia marchou río abaixo e endexamais seremos os mesmos, mais si de crer. Que non é pouco cando a realidade apreta do xeito en que o fai.
Por iso mesmo, para os que viredes a Santiago de Compostela en corpo presente e para os que faredes en espírito, Feliz Día da Patria. Saúde e Terra!

quinta-feira, 22 de julho de 2010

Noticia de pedras parlantes por Álvaro Cunqueiro

Hai certos motivos e imaxes cuxo simbolismo os converte en verdadeiros leit-motivs, en canalizadores dese pálpito común que chamamos "atlantismo". Un deles ben poderían ser as pedras abaladoiras, vehículo das complexísimas relacións entre o homo gallaecus e ese Outro Mundo que impregna até os recantos máis próximos e cotiáns (sábeno ben os que soben cada ano a Portalén, mais esa é outra historia...). Vénsenos á cabeza, como non podía ser doutro xeito, a Pedra de Abalar de Muxía, mais esta laxe conta con curmás célebres coma esta pedra parlante de Croclaugh (parente á súa vez doutras pedras faladoiras existentes por Galiza adiante) da que nos dá parte don Álvaro Cunqueiro nun texto contido en El descanso del camellero, e que vos ofrezo aquí traducido ao romance de noso.
Como adoita acontecer con don Álvaro, a leitura vaise ramificando a medida que nos adentramos nela, e ao final son ducias e ducias de conexións as que van activándose no maxín de quen sempre se sentiu atraído por este tipo de temáticas. E para quen careza de estímulo tal, argumentaremos que nunca está de máis evocar irlandesas paisaxes, sobre todo nestas tardes de calmurcio nas que unha viruxe desas terras dá a vida...


A pedra que fala________________________________


Estes días andaba eu a escribir da pedra abaladoira do santuario da Nosa Señora da Barca, en Muxía, e manexaba dous testemuños de que o ruído da pedra ao bailar é unha fala, e hai memoria de que algún a entendeu, especialmente na Idade Media, cando foi empregada en probas xudiciais. A pedra dicía si e non, como Cristo nos ensina, e estivo sempre do lado dos inocentes, bailando baixo os pés destes, e deixando ouvir a súa rouca voz. Mais de todas as pedras abaladoiras de Occidente, a que mellor falaba, talmente coma unha persoa, e gaélico literario, era a pedra de Croclaugh, no Donegal de Irlanda. Estaba tamén veciña do mar, e mollábaa a miúdo a onda atlántica. Tiña forma de cabalo, mais non se deixaba cabalgar máis ca por perfeitos e ousados campións. Foron os seus máis soados xinetes Finn MacCumhail, Conan, Mannanan fillo do mar, Ossian e o grande construtor e ferreiro Goban Saor, quen lle puxo á pedra rédeas de ferro. Cuchulain non a puido cabalgar, que a pedra encabritóuselle. Unha vez que viñeron polo mar homes xigantescos de cor vermella, a pedra deu a alarma, e veu Daofe MacMorna e montou na pedra armado da súa lanza. A pedra púxose a cantar e os invasores achegáronse. A pedra moveuse e desde ela Daofe alanceounos durante tres días coas súas noites. A pedra, durante a batalla, devorou un dos xigantes. Pasou tempo e chegou ao Donegal un neto do rei de Connaught. Riu da pedra, que ía para cen anos que non se movía nin falaba.

-Morta está!-dixo.

E subiuse nela cos seus dezaseis guerreiros e acendeulle no lombo lume para asar os años que roubara aquela mañá. A pedra, que non estaba morta senón durmida, espertou ao sentir o lume e remexeuse airada, dando un pinchacarneiros completo no aire. O príncipe bandoleiro de Connaught cos seus dezaseis guerreiros ficaron debaixo dela. Aínda está alí a banda. Ás veces óeselles laiarse, e a xente, para que calen, bótalles ovos de gaivota e algún coello. No ano 1903 atoparon preto da pedra o dedo de ouro do neto do rei de Connaught.

A pedra partiu en dous ao redor de 1500, e é unha historia romántica esta. Naufragou unha nao fronte a Dontir, e salvouse unha rapaza de grande beleza do naufraxio. Foi a única supervivente. Quedou o seu marido debaixo das augas. A rapaza apoiouse na pedra, que estaba daquela medio cuberta de area pola banda do mar, e comezou a queixarse e a chorar. A pedra espertou, sacudiuse a area e as gaivotas e preguntoulle á rapaza que lle ocorría.-Ha muerto mi Chlim de la gorra verde. Triste y sola estoy, viuda a los dieciocho años. ¡Ay, a qué vino el amor!

-Morreu o meu Chlim da pucha verde. Triste e soa estou, viúva aos dezaoito anos. Ai, a que veu o amor!

-Chora sobre o meu peito, que eu te consolarei. Has ter riquezas, que che hei dicir onde é que están os tesouros antigos, e has casar de novo, co fillo dun príncipe ou cabaleiro cortés.

-Non, non quero casar de novo. Quérolle entregar a alma a Deus.

E lanzou un grande xemido e abrazouse á pedra. Entón, coa dor, esta partiu en dous. A rapaza morreu. Mais aínda se ve pasar a súa dor, unha poalla rosada, polos camiños de Dontir. Bótaste un lado e saúdala, e escoitas o seu suave lamento.

-Ai, Chlim, Chlim!

Chlim coa súa pucha verde está no fondo do mar. A pedra de Croclaugh calou para sempre. Xa non abala. Os gaélicos cren que volverá unirse e oscilar e falar sesenta semanas antes da fin do mundo. Os respectuosos xa non ousan subir nela e quitan o chapeu se pasan preto. Aínda ten restos das bridas de Goban Saor. A pedra viuna José María Castroviejo na súa viaxe a Irlanda e deulle as botas tardes, tras aloumiñarlle a grave cabeza. Cumprindo rito antigo, derramou por ela un xerro de cervexa.


quarta-feira, 21 de julho de 2010

Músicas de verán

Entrou o verán, coa súa vaga de calores e días interminábeis. Os ollos teñen que familiarizarse coa forza destes ceos rabiosamente azuis, mentres a lingua chama pola frescura amarga dunha boa cervexa e dunha boa conversa (filosofía de terraza). Mais o verán, en territorios como este Noroeste noso, é tempo zarrapicado de músicas e festivais, eses que agardamos con paciencia durante a invernía escura e silenciosa.
E o certo é que desta vez podemos darnos por afortunados, porque entre xullo e agosto imos gozar da compaña de músicos de primeiro nivel, dos que nos gustan, dos que nos fan sentir, pensar e lembrar. Este venres que vén, sen ir máis lonxe, os sempre inconmensurábeis irlandeses de Lúnasa tomarán por asalto a moi serea vila de Padrón, que o Santiaguiño non merece homenaxe menor a esa. A vindeira semana, o Morrazo, nación de gaiteiros temerarios, tremerá co paso de todo un Anxo Lorenzo e de todo un John McSherry (confirmada a ausencia de Solas), ambos os dous con novos discos baixo o brazo. E a cousa non desmellora na Carballeira de Zas, a onde acudirán entre outros os Gwendal, en calidade de verdadeiros "avós" das músicas atlánticas.
E canda a eles, Ophiusa, Kepa Junkera, Milladoiro, Quempallou... Mágoa que, coma sempre, toda esta oferta se concentre en dous ou tres meses intensos, pero fugaces. Do tan cacarexado noutro tempo "circuíto musical de inverno" aínda se agardan noticias...
De todos os xeitos, cómpre aproveitar e gozar o que nos ofrece este estío no que nos atopamos mergullados. E para ir abrindo boca e salivando un pouquiño, déixovos unha pequena mostra do que estes artistazos poden dar de si enriba dun cenario.