quarta-feira, 28 de abril de 2010

O country de Maeloc?

Emulo o salmón e descendo polo que queda de pentagrama até aquel 2002 de praias feridas e dignidades incendiadas, e daqueles días de furia erma rescato un estourido de poesía co que nos obsequiaron os petrucios da nosa música nacional. Falo de Milladoiro, falo de "The Millworker" e falo dunha alianza de folque galaico e country norteamericano que chega a nós, suave e natural, posíbel ante todo, grazas a esa ponte que chamaremos Kathy Mattea. Que gostedes!

Montillón

O sol cae coma un coio brillante e aguzado sobre as pedras desa grande tixola que chamamos Santiago de Compostela. O ceo pésanos na cabeza e o sangue dános pálpito da treboada, pois aínda podemos contar con ese labrego neolítico que coñece e sente as (in)certezas do clima. Por iso quixésemos estar agora en Montillón, no alto, respirando estes aires de beleza e bravura que Pepe Vaamonde Grupo reconstrúe para nós desde o seu álbume Onde nace o vento.

sexta-feira, 23 de abril de 2010

De Uxío e augas

Sempre foi un dos meus poetas, e mesmo houbo unha época na que pensei en convertelo no tema da miña tese de doutoramento (mais os camiños da Universidade son inescrutábeis...). Con el descubrín moitas cousas, entre elas o palpitar do que aínda hoxe considero a verdadeira poesía, esa que habita, igual có lobo ou o buxato, nas paisaxes radicais e primixenias d'Os Eidos.
Aí foi onde aprendín a ollar de novo as cousas. A saborear a medula e a xenealoxía oculta das cousas. Soa místico. E quizais o sexa.
Seica nunha ocasión Finn Mc Cumal, o mítico xefe guerreiro dos Fianna irlandeses, preguntoulle a un druída se sabería dicirlle cal era a música máis fermosa do mundo. Ante as continuas respostas erradas do druída, Finn Mc Cumal acabou por darlle a solución: "A música máis fermosa é a música do que acontece".
Iso díxoo Finn Mc Cumal, mais eu, a verdade, aprendino e experimenteino n'Os Eidos de Uxío Novoneyra. Con poemas coma este que aquí vos deixo, para ler e remoer co inmellorábel compango que é a música dos Luar Na Lubre.
Vendo i ouvindo o río
vaise o tempo sin sentilo.
Naz'a auga su as abrairas
entr'as penas sombrizas
roxe e baixa
de pincheira en pincheira
e corre entretecida...

ESTA auga da presa

quinta-feira, 22 de abril de 2010

Saltón de abril

Chámanlle saltón, pirusalda, en Asturias xingüelu. É ritmo festivo, de xentes a brincar polas corredoiras do mundo, de charamugas ascendendo fortes e riseiras desde o corazón mesmo da labarada, de portas abertas e parrafadas sen remate. É ritmo que me transporta case por accidente a esa Galiza Britoniense leda e cunqueiriana, inzada de feirantes que recenden a viño e cortiza. Alí onde, se cadra, as cerdeiras florecen antes que en ningunha outra parte do mundo e os cabalos falan filosofías estrañas apoiando a cabeza no ombro do seu dono, poñamos por caso un tal Alberte Merlo (se vos parece).
Que mellor entón que un saltón para enchouparse desta loucura da primavera estalando en cada árbore, en cada rúa, en cada milímetro de ceo, en cada pinga de mar. Floret silva undique, dicía o vello poema. Resonet musica undique, acrecentemos nosoutros.


(A peza intitúlase "Salta Saltón!" e pertence ao álbume Nas Cordas, do xenial Pancho Álvarez).

terça-feira, 20 de abril de 2010

A derradeira canción

Impresiona este vídeo. Unha fervenza de antropoloxía en estado puro. É Irlanda, é Áine Ní Dhroighneáin a que canta, mais podería ser calquera aldea galega de hai non moitos lustros. Para contemplar, escoitar e reflexionar. Para aproximarnos un pouco máis ao que fomos e, se cadra, endexamais deixaremos de ser.



(O vídeo é un extracto do filme irlandés Cre na Cille, ou sexa, Terra de cemiterio, baseado na novela homónima de Mairtin O Cadhain).

Demolicións Neff

É unha opinión persoal. A poesía é (debe ser) un acto de demolición. Demolición da realidade. Reducir o mundo a cascallos en cada verso, e en cada verso reconstruílo de novo. A poesía é (será) boa poesía cando o resultado da reconstrución estremeza e desconcerte.
Todo isto fai Eoghan Neff cando agarra o fiddle e se aventura polos escuros camiños da improvisación. Alguén dirá que este prodixio feroz e temerario non é un acto radical de poesía?


Barcarola de Lisboa

Como xa comentei noutro post, a visión do mar de Lisboa abriu bruscamente as navetas da memoria e deixou ao aire certos versos dun tal Johan Zorro que só naquel momento sentín verdadeiramente como propios.

En Lixboa sobre lo mar
barcas novas mandey lavrar,
ay mya senhor velida!

En Lixboa sobre lo lez
barcas novas mandey fazer,
ay mya senhor velida!

Barcas novas mandey lavrar
e no mar as mandey deytar,
mya senhor velida!

Barcas novas mandey fazer
e no mar as mandey meter,
ay mya senhor velida!

Atlántica nao

A miña estadía dos últimos meses en Lisboa serviume, entre outras cousas, para cavilar sobre a sempre problemática relación do mundo galego con esa entidade un tanto difusa e desconcertante aínda para moitos galegos como é a Lusofonía. Unha das conclusións ás que cheguei é que a articulación entre esas dúas realidades, aínda que necesaria e seguramente imparábel, debe realizarse dentro dun marco máis amplo que é o atlantismo, ese mantra acuñado polos homes da Xeración Nós e que cada certo tempo reaparece en certos círculos da sociedade galega. Cando un observa desde o Miradouro de Santa Luzia, en Lisboa, a desembocadura do Tejo e evoca as barcas novas da cantiga de Johan Zorro desvirgando mundos comprende que non pode ser doutro xeito. É nese atlantismo onde o ser galaico, repartido entre as costas de Irlanda, os petroglifos da Armórica e os areais branquísimos do Brasil, podería encontrar un certo acougo e sentido.
Algo diso intuíu Carlos Núñez no seu Alborada do Brasil, que quizais co tempo acabe sendo unha sorte de manifesto musical para os que acreditamos no potencial creativo dese mito atlántico. Hai concretamente un tema dese disco no que converxen, de xeito intuitivo e case impresionista, algúns dos símbolos ao redor dos cales poderiamos repensar tales vínculos. O tema (que moi a miúdo me resoaba na memoria durante as miñas camiñatas lisboetas) chámase "Nau Bretoa", e a respeito dela escribe Fernando Conde evocadores comentarios. Tras lelos, un imaxina negros, bretóns, galegos de aquén e alén Miño, e unha forza nova chamada Brasil nacendo da colisión de todas esas tribos atlánticas...

Do mesmo xeito que encontramos no Brasil a conexión galega ou a irlandesa, tamén a hai bretoa. Por exemplo, Caramurú, que non se sabe se era da Coruña ou de Viana do Castelo (galaico de todos os xeitos), naufragou a comezos do século XVI e foi acollido polos indíxenas, namorando da india Paraguaçu, coa que tería os primeiros fillos mestizos do Brasil; con ela viaxou á Bretaña, onde foi bautizada, en Saint Malo, e casaron.
Nau Bretoa chamouse tamén un barco bretón que en 1511 foi o primeiro en levar escravos negros ao Brasil e en comerciar coa madeira chamada pau-brasil. É curioso que a Santa María de Colón, chamada en orixe La Gallega, non era en realidade unha carabela, senón tamén unha nao ou nau.
O grande artista pernambucano Lenine contoulle a Carlos que o seu avó era bretón e que despois de tocar en Galiza, estaba convencido de que a música nordestina eran con efecto "ecos chegados a través do Atlántico". Lenine canta con mestría unha belísima ciranda de letra mariñeira e Carlos respóndelle (evocando as cornas pastorís galegas ou berrantes no Brasil) con un aboio nordestino, equivalente aos cantos de bois galegos. Segundo o compositor nordestino Guerra Peixe, a súa orixe estaba nos Aboios do Minho [...]

terça-feira, 13 de abril de 2010

Vertixe, descenso, raíz

Caída libre: vertixinoso descenso aos terreos da uz e o solpor, lingua moldeada e amolecida por sedes interminábeis. Entre nós-outros, sentar ao redor da longa mesa endexamais deixou de ser celebración da fame primixenia, daquela devastación da que procedemos.
A vella dun só dente, desde algures, endexamais deixará de nos contemplar. Eis outra certeza.
Porque quizais a memoria é o doloroso privilexio dos homes, terríbel mais necesario como o balbordo dos corvos erguendo o voo sobre os derradeiros carballos da devesa. Por máis que fagamos, andemos e digamos, sempre un retallo de tribo ardéndonos entre os ollos. Por máis que amemos, sempre a urxencia ritual do alalá. Quizais por iso se fan necesarias e urxentes músicas coma esta. Caída libre, e logo esa leve dor no pescozo a lembrarnos a violencia do mergullo, mentres sorrimos.

quarta-feira, 7 de abril de 2010

Herculano e os galegos de Lisboa

Nos meus paseos pola buliciosa Lisboa (máis barulleira aínda nestes días de ceo azul e furioso sol) cavilo moitas veces naqueles galegos que durante centos de anos carretaron ao lombo todos aqueles traballos sucios, ingratos e marxinais que os portugueses afidalgados, bébedos de mar e conquistas, rexeitaban levar a cabo. Tamén neste sentido nós, coma os irlandeses, fomos nalgún tempo os negros da Europa. E neste exercicio de memoria e hixiene histórica (para con nós mesmos e para os que agora sofren os que nós sufrimos noutrora) aparece Alexandre Herculano , elaborando unha certa mitoloxía de nós, deitando palabras que nos reconcilian se cadra coa nosa propia dignidade, esa da que aínda hoxe andamos por veces máis que escasos. Palabras que, dentro do seu ton panexírico, conteñen parte da nosa máis íntima e desesperante contradición. En fin, son palabras que, non sei por que motivo, algo me din nestes días de bandeiras espanholas ondeando en Valença do Minho...
Tenho visto muito mundo, falado com muita gente, nunca vi nem ouvi que nenhum galego nascesse em parte nenhuma. Veio da terra: vai para a terra.

Lisboa despovoada desta raça, dura como um verso inglês, e todavia mansa como um soldado do papa, padeceria mais que com um terramoto...

Ente admirável, sobre cujos ombros descansa quase todo o peso da república...

Nenhuma criatura dos reinos e senhorios portugueses pode volver os olhos para o extremo horizonte do nosso passado, que não enxergue, ao cabo lá, a Galiza...

O galego é a obra mais engenhosa, mais profunda, mais admirável do pensamento humano. Se houvessem conhecido a entidade galego, Newton não se teria ocupado em buscar as leis materiais do Universo, Hegel em espiolhar as verdadeiras fórmulas das ideias, Cuvier em reconstruir a bicharia antediluviana; estes três homens extraordinários ter-se-iam votado ao exame indefesso desta grandiosa criação social, de que nem o mundo antigo, nem o moderno oferecem equivalente ou modelo.


Aquela trincheira galego-portuguesa

Realmente a fronteira existe, aínda que non acreditemos nela. Quizais non na lingua, nin tampouco en boa medida nos costumes, nos xeitos, nas teimas comúns. Mais a fronteira haina, e ás veces dedúcese a súa existencia pola sorpresa que nos provoca a descuberta de certas obviedades.
Por exemplo, a Grande Guerra, a Primeira Guerra Mundial, ese confronto apocalíptico que se presenta na miña imaxinación rodeado de extravagantes maquinarias, de albatros mortíferos, de poemas de Apollinaire. Unha febre destrutiva que, debido á neutralidade do Estado español, tivemos que coñecer principalmente a través da óptica francesa. Verdún, Somme, a antesala dantesca desa belle epoque parisina que emerxeu de entre as bombas de gas e o sangue das trincheiras, e quen non lembra a Audrey Tatou incansábel na procura de Manech? Porén, nunca reparamos en que uns centos de quilómetros ao sur, eses "galegos mutados" que habitan alén Miño viviron esa guerra, sufrírona, batallaron nela, fracasaron nela. Flandres, Francia ou África coñeceron a exitosa calamidade do CEP (Corpo Expedicionário Português), contribución xenuinamente galaica (por grotesca e esperpéntica) á contenda. Paseas distraído por unha das principais arterias de Lisboa e descobres un monumento a eses soldados, lembrados mediante a grandilocuente retórica de turno: Ao serviço da pátria, o esforço da grei. E cavilas. Matinas. Igual que en nós aínda alentan as feridas abertas polo falanxismo en gavias e foxas comúns, serán moitas as xentes desta Galiza Sur, mutada e transfigurada, as que conservan aínda lembranzas de Flandres, de Francia, de Angola. Sería aventurado dicir que naquelas trincheiras se falou galego?
Logo descobres que monumentos coma este hainos por todo Portugal adiante, no Porto, en Coimbra, e es consciente, dun xeito difuso e desconcertante, da existencia desa fronteira. Mais tamén, en certo xeito, da súa banalidade.