Cunqueiro, Irlanda e o lume outonizo

Hai un par de meses redescubrín pola casa unha pequena colectánea de artigos publicados por Álvaro Cunqueiro no xornal El Progreso (xa sabedes, o de "Lugo y su provincia"). O exemplar é de presenza bastante modesta e, se me perdoades a maldade, mesmo de feitura un algo cutralleira. Tanto a maquetación como o tipo de letra deixan abondo que desexar, e a cor entre marela e alaranxada da capa atrae a atención a poder de mancar na vista. De todos os xeitos, tratándose de don Álvaro, pouco importa a presenza e moito a esencia: o que realmente embebeda deste cativo exemplar é o que nel hai escrito, ese universo feraz e incontrolábel que vai desaugar, un pouco quizais como o Masma ou calquera outro poderoso río de lealdades cantábricas, no pote onde Merlín compón feitizos e esconxura mundos. Nesas escasas cen páxinas (nin a elas chega) ilústranos Cunqueiro sobre menciñeiros e normandos, sobre trobadores e reis traizoados, e conclúe que o home, ese animal feble e solitario que apetece a liberdade, que dixo Rousseau, tende á luz por arriba, mais por abaixo bota raíces innumerábeis. Estaría ben lembrar esta verdade con máis frecuencia do que o facemos.

Mais se hai algo do que Cunqueiro sempre soubo falar, desde a ensoñación e o agarimo, é do outono, e nada menos podía agardarse del, insigne catador de polbo e seareiro insubornábel das súas San Lucas, que a el lle deben moito do que foron e son hoxe en día. Resgato pois desta colectánea un texto no que don Álvaro mitoloxiza e explica o outono tomando emprestados os sempre radicais sotaques irlandeses, eses dos que tanto gostamos por estas leiras de arxila. E acompañamos as palabras con músicas que, cando menos na miña lembranza, traen enguedellada a memoria da lareira tranquila nas noites de temporal.

Historias do outono e as súas chuvias______________

[...] E naceu o outono. Pelexaron unha vez en Irlanda vintesete reis contra trinta e tres, e pasados cinco días de batalla só ficaban vivos, aínda que feridos, oito. Decidiron dirixirse a Tara para curarse, declarando treguas. Unha vez en Tara, despois de escoitar un harpista que cantou fazañas dos fenianos campións e como Conan puxo paz na illa obrigando ás espadas a araren a terra primeiro e a ceifaren a cebada e mais o centeo despois, acordaron asinar a paz e repartir Irlanda. Mais non se puñan de acordo no reparto das terras, e moito menos das copas de óso e ouro dos reis mortos, e dos libros encadernados en prata que os acompañaran á batalla. Como non se puñan de acordo no reparto de Irlanda, dixéronse: Por que non nos repartimos o mundo todo? Caedmin, fillo de Donasta, fixo a pergunta.
E comezaron por repartir as estacións. Mais estas eran soamente catro, e os reis eran oito. Estabeleceron que o máis novo e o máis ancián escollesen unha estación en común os primeiros. Apartáronse o mozo e mais o ancián a deliberar. A primavera é a guerra e a morte, dixo o ancián, aínda que sexa igualmente o prado florido e a canción da rula. O verán é o mar e a batalla lonxe do lar, aínda que sexa tamén o día da sega e a noite do rouxinol. A min ponme medo o inverno polos meus moitos anos de frío e á fame. Pidamos o outono. O home volve ao fogar desde o mar, e atopa muller e fillos á porta da súa casa.
O máis ancián e o máis novo pediron o outono, e entón os outros dixéronlles que conviña que co outono levasen as chuvias, os lobatos e a metade das longas noites. Aceptaron o ancián e mais o mozo e retiráronse cara ao Oeste, a tomar posesión da súa parte, deixando os outros que repartisen a primavera, o verán e o inverno. O rei ancián morreu antes de chegar á primeira chuvia de setembro, mais o rei mozo, que era hábil xenete, logrou dominar o cabalo que traía polo aire, arrastrando as escuras nubes, e embridou para sempre as chuvias. Cando chovía en Irlanda adoitaba dicirse: Bachy, o Mozo, anda entre nós. Bachy, Manto Vermello, casou cunha filla do vento do Oeste, o vento da oda de Shelley, o selvaxe vento, e tivo dela tres fillos: Folla Seca, Noite Longa e Doce Lume. É dicir, dúas mulleres e un home. Cando esteades na casa, nestes días de outono, sentados ao redor do lume, mentres fóra chove e o vento arrastra as follas secas contra a porta, dicide: Escolleu ben o seu reino, a súa muller e mais os seus fillos Bachy Manto Vermello. E aseguran que Bachy, que está montado no cabalo da chuvia, escoita esta louvanza e mándalle ao seu fillo varón que arda ledo e quente naquel fogar. De Bachy dise esta canción:

Vento casou con chuvia,
o corvo agóchase no bosque.
Non tema o home, que o fillo
de Bachy é xeneroso en aloumiños.
O neno e a cervexa dormen ao seu carón.
E o lume gosta de oír falar o home.