Aquela trincheira galego-portuguesa

Realmente a fronteira existe, aínda que non acreditemos nela. Quizais non na lingua, nin tampouco en boa medida nos costumes, nos xeitos, nas teimas comúns. Mais a fronteira haina, e ás veces dedúcese a súa existencia pola sorpresa que nos provoca a descuberta de certas obviedades.

Por exemplo, a Grande Guerra, a Primeira Guerra Mundial, ese confronto apocalíptico que se presenta na miña imaxinación rodeado de extravagantes maquinarias, de albatros mortíferos, de poemas de Apollinaire. Unha febre destrutiva que, debido á neutralidade do Estado español, tivemos que coñecer principalmente a través da óptica francesa. Verdún, Somme, a antesala dantesca desa belle epoque parisina que emerxeu de entre as bombas de gas e o sangue das trincheiras, e quen non lembra a Audrey Tatou incansábel na procura de Manech? Porén, nunca reparamos en que uns centos de quilómetros ao sur, eses "galegos mutados" que habitan alén Miño viviron esa guerra, sufrírona, batallaron nela, fracasaron nela. Flandres, Francia ou África coñeceron a exitosa calamidade do CEP (Corpo Expedicionário Português), contribución xenuinamente galaica (por grotesca e esperpéntica) á contenda. Paseas distraído por unha das principais arterias de Lisboa e descobres un monumento a eses soldados, lembrados mediante a grandilocuente retórica de turno: Ao serviço da pátria, o esforço da grei. E cavilas. Matinas. Igual que en nós aínda alentan as feridas abertas polo falanxismo en gavias e foxas comúns, serán moitas as xentes desta Galiza Sur, mutada e transfigurada, as que conservan aínda lembranzas de Flandres, de Francia, de Angola. Sería aventurado dicir que naquelas trincheiras se falou galego?
Logo descobres que monumentos coma este hainos por todo Portugal adiante, no Porto, en Coimbra, e es consciente, dun xeito difuso e desconcertante, da existencia desa fronteira. Mais tamén, en certo xeito, da súa banalidade.